Złoty medal Plus ratio quam vis dla prof. Janusza Skalskiego

„Kardiochirurg musi wykazać panowanie umysłu nad ciałem, by ciało przenoszące siłę („vis”) stało się narzędziem wykonawczym umysłu („ratio”), który umiejętnie, finezyjnie zaplanował swoje dzieło, gdzie emocje i dążenie do osiągania sukcesu nie mogą być paraliżowane przez strach lub współcześnie kontestowany „nadmiar stresu”. Prof. Skalski podpowiada, że nowoczesna kardiochirurgia to nie teatr jednego aktora, a raczej koncert orkiestry bogatej w wirtuozów, której przewodzi dyrygent szlachetny, wrażliwy, pozostający w jedności z orkiestrą, zgodzie z samym sobą i otaczającą „rzeczywistością” – mówił w laudacji wygłoszonej podczas uroczystości dr. hab. Tomasz Mroczek, prof. UJ, kierownik Kliniki Kardiochirurgii Dziecięcej UJ CM.

„Plus ratio quam vis” to pamiątkowy medal, przyznawany osobie wyjątkowo zasłużonej dla Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego dewiza – "Więcej znaczy rozum, niż siła" – pochodzi z "Elegii" żyjącego w VI wieku poety Maximianusa. 28 listopada auli Collegium Novum UJ z rąk rektora UJ prof. Jacka Popiela odebrał go prof. Janusz Skalski.

Rektor UJ podkreślił, że prof. Skalski został uhonorowany za stworzenie od podstaw kardiochirurgii dziecięcej w Instytucie Pediatrii w Krakowie, wprowadzenie nowatorskiej metody leczenia operacyjnego dzieci z ciężkim nadciśnieniem płucnym oraz za promowanie historii Krakowa i Uniwersytetu Jagiellońskiego w środowisku medycznym kraju i zagranicy.

Prof. Janusz Skalski jest absolwentem Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Krakowie. Prace doktorską obronił w 1984 roku, habilitację uzyskał w 1996 roku, a pięć lat później – tytuł naukowy profesora.

W latach 1975-90 pracował w Instytucie Pediatrii Akademii Medycznej w Krakowie, gdzie brał czynny udział w tworzeniu od podstaw kardiochirurgii dziecięcej. Od 1990 r. współtworzył zespół kardiochirurgii dziecięcej w Katowicach w I Klinice Kardiochirurgii Śląskiej Akademii Medycznej.

W 1997 r. został ordynatorem Kliniki Kardiochirurgii i Transplantologii w Zabrzu, gdzie współpracował z prof. Zbigniewem Religą. Specjalizował się w kompleksowym i wieloetapowym leczeniu chirurgicznym dzieci ze złożonymi wadami serca. Tam współtworzył pierwszy w kraju program ECMO. Od 2005 r. pełnił funkcję prodziekana Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu.

W czerwcu 2007 r. wrócił do Krakowa i zaczął kierować Kliniką Kardiochirurgii Dziecięcej UJ CM. W latach 2009-12, a następnie od 2015 r. do chwili obecnej pełni funkcję dyrektora Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii UJ CM.

Jako pierwszy w Polsce zastosował mechaniczne wspomaganie krążenia w systemie ECMO u dziecka (2011), wprowadził nowatorską metodę leczenia operacyjnego w ciężkim nadciśnieniu płucnym u dzieci (2013), wspólnie z zespołem wszczepił zastawkę biologiczną u najmniejszego dziecka na świecie (2014) oraz uratował dziecko wychłodzone do głębokiej hipotermii –12,7 st. – najniższą zanotowaną na świecie u pacjenta przywróconego do życia. Jako pierwszy na świecie wszczepił biodegradowalną zastawkę w pozycję płucną u człowieka (2015), a rok później, jako pierwszy w Polsce, wszczepił pompę wirową do długoterminowego wspomagania serca u dziecka. W 2018 r. – jako pierwszy w Europie – kierował operacją wszczepienia trójwymiarowego ksenograftu w trakcie operacji Norwooda, w 2019 roku wykonał, również jako pierwszy na świecie, operację sposobem Nikaidoh (translokacji aortalnej) u dziecka z wadą naczyń wieńcowych. W tym roku przeprowadził pierwszą w Polsce operację dekompresji układu limfatycznego u dziecka z sercem jednokomorowym.

Obecnie wraz z zespołem specjalizuje się w wieloetapowym leczeniu dzieci z pojedynczą komorą serca, w szczególności z zespołem niedorozwoju lewego serca.

Prof. Skalski zainaugurował cykliczne warsztaty organizowane w Krakowie pod auspicjami Uniwersytetu Jagiellońskiego, w których uczestniczyli najwybitniejsi naukowcy, profesorowie Thomas Spray (uhonorowany nagrodą Plus ratio quam vis w 2016 r.), Michael Hubler, Richard VanPraagh, Jack Rychik, Christian Pizarro, Joseph Rosano, Yoave Dori, Paul Weinberg, Jonathan Rome, Jonathan Chen, Christopher Mascio, Christian Kreutzer, Wiktor Hraska, Martin Kostolny, Jose Da Silva, Robert Shady, Andrew Glatz, a także wybitni przedstawiciele kardiochirurgii i kardiologii polskiej.

Zaangażowany w działalność charytatywną, założył Fundację Schola Cordis, której jest prezesem. Wspiera organizację koncertów charytatywnych „Kolędy do Nieba” i biegów długodystansowych („Bieg Marzanny”, Bieg Niepodległości”, „Bieg Sylwestrowy”), z których dochód przeznaczany jest na zakup nowoczesnego sprzętu dla Kliniki Kardiochirurgii USD w Krakowie.

Doświadczenie zawodowe zdobywał zarówno w Polsce, m.in. w I Klinice Kardiochirurgii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach, Katedrze i Klinice Kardiochirurgii Śląskiej Akademii Medycznej w Zabrzu oraz Katedrze i Klinice Kardiochirurgii i Transplantologii w Zabrzu, jak i za granicą, m.in. w Children’s Hospital Medical Center, Harvard Medical School oraz Shriner’s Burns Institute, Massachusetts General Hospital w Bostonie, Children’s Hospital of Philadelphia, Abteilung für Herz – und Gefässchirurgie Klinikum der Universität Kiel, w Klinice Kardiochirurgii w holenderskim Utrechcie, w Klinice Kardiochirurgii Dziecięcej w Hospital Ramon y Cajal w Madrycie czy na Oddziale Kardiochirurgii Dziecięcej Ospedale Bambino Gezu w Rzymie.

W latach 1974-77 współorganizował trzy polskie wyprawy wysokogórskie (był m.in. kierownikiem wyprawy w Andy do Peru i Boliwii w 1977).

Autor ponad 420 prac naukowych recenzowanych i rozdziałów książkowych, które ukazały się w renomowanych czasopismach europejskich i amerykańskich, 12 monografii zbiorowych, autor książki historycznej „Medycyna w Polsce od czasów najdawniejszych do upadku pierwszej Rzeczpospolitej” (2016), współautor kilkuset prac zjazdowych prezentowanych na krajowych i zagranicznych kongresach, redaktor naukowy kilkunastu monografii zbiorowych i podręcznika „Kardiochirurgia Dziecięca”. Promotor przewodów doktorskich, recenzent prac doktorskich, habilitacyjnych, przewodów profesorskich oraz doktoratu Honoris Causa.

Członek wielu stowarzyszeń i towarzystw naukowych, m.in.: The European Association for Cardio-thoracic Surgery, Society of Thoracic Surgeons, Polskie Towarzystwo Kardio-Torakochirurgów (przewodniczący Sądu Koleżeńskiego), Fundacja Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Religi w Zabrzu, Polskie Towarzystwo Chirurgów Dziecięcych, Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Stowarzyszenie „Klub Kardiochirurgów Polskich”, Krakowskie Towarzystwo Miłośników Historii Medycyny, Lions Club, kapituły „Gloria Medicine”, kapituły Stowarzyszenia Miłosiernego Samarytanina.

Wielokrotnie nagradzany i wyróżniany za wybitne osiągnięcia na polu zawodowym i za zaangażowanie społeczne, m.in.: Nagroda Prezydenta Miasta Krakowa w Dziedzinie Nauki i Techniki (1987), Medal Fideliter et Constanter (wiernie i wytrwale) przyznany przez Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym (2000), Nagroda Ministra Zdrowia za podręcznik „Kardiochirurgia Dziecięca” (2004), Złoty Krzyż Zasługi (2007), tytuł Lekarza Roku 2007 przyznawany przez dziennikarzy „Rynku Zdrowia”, tytuł Krakowianina Roku w plebiscycie dla mieszkańców Krakowa organizowanym przez „Gazetę Krakowską” (2007), Medal Zacnego Uczynku (2008), Medal Kropla życia (2009), Order uśmiechu (2011), Medal „Gloria Medicinae” (2013), Złote „Logo Polska” za promocję Polski w świecie (2014), Honorowy Tytuł Miłosiernego Samarytanina (2015), „Złoty Skalpel” przyznana przez redakcję „Puls Medycyny” w 2013 oraz w 2017 – wraz z dr. hab. Tomaszem Mroczkiem – za projekt „Prospektywne badanie kliniczne dotyczące wszczepienia biodegradowalnych, zastawkowych konduitów w pozycję, Nagroda im. prof. Z. Religi za najlepszą pracę naukową dotyczącą zespołu niedorozwoju lewego serca (zespołowo), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2015), Medal Honorowego Małopolanina (2015), Nagroda Naukowa PAU im. Mikołaja Kopernika i fundacji Rady Miasta Krakowa (2015), Nagroda Specjalna „Perła Medycyny” (2015), nagroda specjalna „Perła Medycyny” (2015), tytuł Lidera Rynku Zdrowia (2016),  tytuł Honorowego Obywatela Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (2018), najwyższe wyróżnienie Rady Miasta Krakowa nadawane w dowód uznania osobom zasłużonym dla miasta, medal Komisji Edukacji Narodowej (2021).

Pasją prof. Janusza Skalskiego, o czym wspomniał laudator, jest historia medycyny. W 2011 r. został członkiem Komisji Historii i Filozofii Polskiej Akademii Nauk, a od 2014 przewodniczy Komisji Historii i Filozofii Medycyny krakowskiego oddziału PAP. Jako historyk medycyny, jest właścicielem jednego z najcenniejszych zbiorów bibliofilskich obejmujących tematykę medyczną. Kolekcja ta prezentowana była na wielu prestiżowych wystawach.