81. rocznica akcji przeciwko krakowskim profesorom

W tym roku, z powodu rozszerzającej się pandemii COVID19 uroczystość miała kameralny charakter. W auli Collegium Novum zebrały się władze rektorskie, przedstawiciele studentów i doktorantów, którzy po wystąpieniu rektora UJ prof. Jacka Popiela i wysłuchaniu Apelu Pamięci, który odczytała przewodnicząca Samorządu Studentów UJ Marcelina Kościołek,  złożyli wieńce pod tablicami pamiątkowymi w Collegium Novum: w sali nr 56 – miejscu aresztowania krakowskich profesorów w 1939 roku, przy tablicy upamiętniającej pomordowanych profesorów Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie i tablicy oddającej cześć ofiarom Katynia, a także pod Dębem Wolności.

- 6 listopada to dzień szczególny dla całej społeczności akademickiej Krakowa. Ze względu na pandemię, w sposób symboliczny i bardzo ograniczony chcemy uczcić pamięć tych, którzy zostali aresztowani w tym dniu w 1939 roku - mówił rektor UJ prof. Jacek Popiel, który następnie przypomniał zebranym historię tragicznych wypadków z 1939 roku.

- Akcja, której ofiarami padli uczeni i pracownicy krakowskich uczelni wyrastała z przekonania, że jeśli ktoś chce zawładnąć narodem, musi sobie najpierw podporządkować lub fizycznie wyeliminować jego elity – zaznaczył rektor UJ

Działania władz niemieckich nadzorowane przez Brunona Müllera, który w listopadzie 1939 r. zaprosił podstępem krakowskich naukowców na swój odczyt o stosunku III Rzeszy i narodowego socjalizmu do zagadnień nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce było owocem tej właśnie logiki. Wykład był jedynie pretekstem do tego, by zainicjować akcję, która była odpowiedzią na rzekome samowolne rozpoczęcie nowego roku akademickiego przez władze UJ. W pułapkę wpadły w sumie 183 osoby. W tym gronie znalazły się 142 osoby z  UJ – profesorowie, pracownicy administracji i studenci.

Aresztowanym od samego początku nie pozostawiono złudzeń co do ich losu. Ich godność zaczęto deptać bezpośrednio po aresztowaniu, nie bacząc przy tym na ich wiek. Byli bici i popychani kolbami karabinów. Zatrzymani zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego w  Sachsenhausen, część z nich trafiła później do Dachau. Wielu z nich zmarło wkrótce po przewiezieniu do obozu.

Świadkowie tamtych wydarzeń zgodnie przyznawali, że aresztowani profesorowie wykazali się nadzwyczajnym spokojem i budzącą podziw niezłomnością. W ciężkich okolicznościach, osadzeni w obozie starali się dać opór otaczającemu ich złu i niesprawiedliwości – prowadzili wykłady, organizowali wystąpienia i wieczory pamięci.

Pod naciskiem krytyki władz III Rzeszy, 8 lutego 1940 roku, zwolniono 102 osoby, pozostałych więźniów wypuszczono na wolność w kolejnych miesiącach.

Akademicki Dzień Pamięci to także dzień w którym wspominamy zmarłych członków społeczności akademickiej naszego miasta. Dlatego w tym dniu złożone zostały też kwiaty na grobie zmarłego w lipcu 2020 roku rektora UJ prof. Franciszka Ziejki i prof. Romana Ingardena, znakomitego filozofa, którego rok obecnie jest obchodzony w Polsce. Wieńce pojawiły się też w koszarach 16. Batalionu Powietrznodesantowego przy ulicy Wrocławskiej 82, pod tablicą upamiętniającą wywiezienie krakowskich profesorów do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.

Wśród aresztowanych w akcji pacyfikacyjnej Sonderaktion Krakau było aż 23 pracowników naukowych Wydziału Lekarskiego:

• Eugeniusz Brzezicki – psychiatra, neurolog, kierownik Kliniki Psychiatrii Akademii Medycznej w Krakowie;
• Stanisław Ciechanowski – anatomopatolog, kierownik Zakładu Anatomii Patologicznej, dwukrotny dziekan WL;
• Jerzy Drozdowski – stomatolog, asystent Instytutu Stomatologicznego, wieloletni prezes Towarzystwa Stomatologów Polskich w Krakowie;
• Józef Hano – farmakolog, profesor Akademii Medycznej w Krakowie oraz Instytutu Farmakologii PAN, kierownik zakładów farmakodynamiki AM i PAN w Krakowie;
• Kazimierz Kostanecki – anatom, cytolog, w latach 1914–18 wiceprezydent Krakowa, 1929-34 prezesm PAU, w 1924 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa UJ;
• Józef Kostrzewski – epidemiolog, mikrobiolog, kierownik Katedry i Kliniky Chorób Zakaźnych i Epidemiologii; jeden z pierwszych lekarzy, którzy wykryli we krwi chorych pałeczki czerwonki;
• Ksawery Lewkowicz – kierownik Katedry Chorób Dzieci, dziekan WL, członek PAU, prezes Krakowskiego Towarzystwa Lekarskiego;
• Kazimierz Majewski – okulista, kierownik Katedry Okulistyki, dyrektor Kliniki Okulistycznej, dziekan WL, współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Okulistycznego;
• Stanisław Maziarski – histolog, kierownik Katedry Histologii, dziekan WL, w latach 1933-36 rektor UJ;
• Jan Miodoński – otolaryngolog, pionier audiametrii i chirurgii ucha w Polsce, kierownik Katedry i Kliniki Otolaryngologii, pierwszy na świecie przeprowadził laryngektomię subtotalną;
• Aleksander Oszacki – profesor medycyny wewnętrznej, założyciel pracowni badań raka i autor prac z zakresu metabolizmu, patologii nowotworów i cukrzycy;
• Zdzisław Przybyłkiewicz – doktor medycyny, profesor, mikrobiolog, kierownik Zakładu Bakteriologii; po wojnie zorganizował  Wytwórnię Surowic i Szczepionek w Krakowie;
• Jan Robel – chemik, kierownik Zakładu Chemii Lekarskiej, członek zespołu badającego zbrodnię katyńską, kierował zespołem, który udowodnił użycie Cyklonu-B do mordowania więźniów w komorach gazowych;
• Ludwik Sieppel – stomatolog, twórca i kierownik Katedry i Zakładu Stomatologii Akademii Medycznej w Krakowie oraz Katedry Protetyki Dentystycznej;
• Stanisław Skowron – biolog i embriolog, kierownik Zakładu Biologii i Embriologii, organizator i kierownik Zakładu Zoologii Doświadczalnej PAN;
• Bronisław Stępowski – ginekolog-położnik, ordynator oddziału położniczego Szpitala Gabriela Narutowicza w Krakowie
• Janusz Supniewski – lekarz, farmakolog, chemik, dyrektor Zakładu Farmakologii PAN; Jego badania naukowe i współpraca z przemysłem farmaceutycznym doprowadziły do opracowania syntezy wielu nowych leków;
• Władysław Szumowski – lekarz, historyk medycyny, filozof, kierownik Katedry Historii i Filozofii, Medycyny  UJ, członek PAU;
• Tadeusz Tempka – internista i hematolog, kierownik I i II Kliniki Chorób Wewnętrznych, założyciel Polskiego Towarzystwa Hematologicznego, pionier w badaniu cytologicznego szpiku kostnego przy pomocy nakłucia mostka i biopsji śledziony;
• Leon Tochowicz – internista, kardiolog, kierownk I Kliniki Chorób Wewnętrznych, trzykrotny rektor Akademii Medycznej w Krakowie, inicjator budowy Instytutu Pediatrii w Krakowie-Prokocimiu;
• Leon Wachholz – lekarz medycyny sądowej, jeden z najwybitniejszych polskich przedstawiciel tej dziedziny w XX wieku, autor pierwszych nowoczesnych podręczników medycyny sądowej, kierownik Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej;
• Franciszek Walter  – dermatolog i wenerolog, kierownik Kliniki i Katedry Dermatologicznej Akademii Medycznej w Krakowie, rektor UJ w latach 1946-48;
• January Zubrzycki – ginekolog, kierownik Kliniki i Katedry Ginekologicznej, współzałożyciel Akademii Lekarskiej w Szczecinie.

Powrót