Zespół ds. COVID-19 przy Prezesie PAN: o negatywnych skutkach pandemii dla zdrowia psychicznego i edukacji dzieci i młodzieży

"Badania pokazują, że szczególnie negatywny wpływ na psychologiczną kondycje osób młodych ma przymusowe zamknięcie w domu, które nie tylko skazuje je na częściową bezczynność i izolację od rówieśników, ale często pozbawia tak potrzebnej w wieku rozwojowym prywatności i intymności. Młodzież, szczególnie ta u progu dojrzałości, może niepokoić się także gorszymi perspektywami na przyszłość: pandemia może zniweczyć ich marzenia, dążenia i nadzieje na sukces. Dodatkowo, w sytuacji, gdy wielu rodziców i opiekunów boryka się z poważnymi trudnościami, osoby młode mogą stać się ofiarami przemocy słownej, psychicznej i fizycznej, doświadczanej bezpośrednio lub pośrednio. Zamknięcie dzieci i młodzieży w domach sprawia, że więcej czasu spędzają one w sieci" - czytamy w dokumencie

Jak zauważają jego autorzy, internet umożliwia dzieciom i młodzieży naukę, zabawę i utrzymywanie więzi z rówieśnikami, ale korzystanie z niego bez nadzoru sprzyja kontaktowi ze szkodliwymi treściami. W warunkach przeniesienia wielu aktywności życiowych do sieci, przenosi się tam też przemoc rówieśnicza, a rodzice i opiekunowie powinni być wyczuleni na sygnały sugerujące, że ich podopieczni doświadczają nękania w internecie. Doświadczanie przez osoby młode różnych form stresu, tak jak to się dzieje w pandemii, może prowadzić do pojawienia się lub nasilenia wielu chorób psychicznych, jak depresja lub zaburzenia psychotyczne. U niektórych może prowadzić do zaburzeń zachowania, jak samobójstwa i samookaleczenia, zaburzenia jedzenia, snu lub przemoc wobec innych.

Jak zapewnić wsparcie psychologiczne i psychiatryczne?

Zdaniem członków zespołu, konieczne jest wypracowanie zindywidualizowanych sposobów pomocy i wsparcia w sytuacji pandemii i okresie kilku lat po niej. W tym celu rodzice, nauczyciele i psychologowie powinni odpowiednio identyfikować i monitorować czynniki zwiększające stres związanych z COVID-19 (narażenie na zakażenie, zakażeni członkowie rodziny, utrata bliskich, kwarantanna), skutki uboczne stresu pandemicznego (straty ekonomiczne, rozpad rodzin, zmiana planów życiowych), skutki psychospołeczne (depresja, lęk, bezsenność, nadużywanie substancji psychoaktywnych, przemoc domowa) oraz wskaźniki wrażliwości istniejące wcześniej warunki fizyczne lub psychologiczne zwiększające wrażliwość na stres). Konieczna jest też ścisła współpraca środowiska medycznego z badaczami reprezentującymi nauki behawioralne i społeczne. Dzieci, młodzież i ich rodzice powinni mieć zapewniony stały dostęp do opieki specjalistycznej zapewniającej zarówno wsparcie psychologiczne, jak i odpowiednie leczenie.

Promowanie wiedzy o sposobach radzenia sobie ze stresem w pandemii

Eksperci podkreślają, że kluczową rolę w łagodzeniu lęków odgrywa rozmowa o pandemii oraz psychoedukacja. Ważne jest też promowanie wiedzy na temat tego, jak ważne są: wprowadzenie i pilnowanie rutyn, aktywność fizyczna, dbanie o dostarczanie pozytywnych doświadczeń i dowartościowanie samego siebie. To zadanie dla rodziców i szkoły, ale także dla specjalistów pedagogów i psychologów. Warto również zwrócić uwagę na takie inicjatywy, jak ta przygotowana przez pracowników Instytutu Psychologii UJ, gdzie znaleźć można szereg informacji dla rodziców i nauczycieli, jak radzić sobie ze stresem oraz wskazówki, kiedy, jak i gdzie szukać pomocy. Ciekawym wydawnictwem, które może dostarczyć nauczycielom i rodzicom więcej wiadomości o konsekwencjach pandemii dla psychologii i psychiki człowieka, jest również książka Człowiek w obliczu pandemii.

Priorytetem bezpieczne i sprawne uruchomienie edukacji

Według autorów stanowiska zamykanie szkół nie powinno być pierwszym środkiem zaradczym wdrażanym przy każdym wzroście zachorowań. Jeżeli jest to jednak konieczne, należy zdecydowanie dążyć do sprawnego i bezpiecznego otwierania szkół, gdy tylko sytuacja epidemiczna na to pozwala. Strategia tego procesu powinna opierać się na 3 filarach: zachowanie stosownego reżimu sanitarnego, wprowadzenie nauczania hybrydowego oraz podejście regionalne do wprowadzanych ograniczeń funkcjonowania.

"W dłuższej perspektywie konieczne będzie zreformowanie programów szkolnych, zmniejszenie zbędnej wiedzy, a położenie nacisku na wykształcenie umiejętności jej zdobywania. W programach szkolnych powinny też się pojawić podstawowe wiadomości o epidemiologii, higienie, profilaktyce zdrowotnej i szczepieniach. Kluczowe jest także nauczanie krytycznej analizy źródeł, tak aby kolejne pokolenia potrafiły sprawnie odróżniać naukę od pseudonauki i prawdę od fałszu. Powinno się też zwiększyć wymiar zajęć rozwijających umiejętności społeczne, takie jak współpraca i wzajemna solidarność" - podkreślili naukowcy.

Pełny tekst stanowiska 10 zespołu ds. COVID-19 przy Prezesie PAN znajduje się na stronie Polskiej Akademii Nauk.

Powrót